"Karaborsaya geçit verilmeyen, fındık üreticilerinin borç köleliğinden kurtulmasının sağlandığı, kadınların kocalarından dayak yemesinin önlendiği küçük bir kasaba Fatsa. Erkeklerin kumar oynamayı bırakıp tiyatro oyunlarına katıldığı, okuyan, tartışan, irdeleyen, gülen insanların kasabası Fatsa. Belediye yönetiminde doğrudan demokrasinin uygulandığı, halk komiteleri aracılığıyla mahallelerde tespit edilen sorunlara birlikte çözüm üretildiği, sekiz ay gibi kısacık bir zaman diliminde yıllardır çözülmemiş, çözülmeyen sorunların birlikte çalışarak çözüldüğü küçücük bir kasaba." Eylem CAN, Unutturulanlar/Fatsa Gerçeği belgeselinden yola çıkarak işte bu kasabanın, Fatsa'nın öyküsünü anlatıyor. 

Eylem CAN

Terzi Fikri öyle bir giysi dikti ki Fatsa’ya

O Gürcü öyle bi gürledi ki arkadaşlarıyla

Noktalar, noktalı virgüller, askerî operasyonlar

Kimseler çıkaramaz

Fatsa’nın sırtından

Emek hakkının sımsıcak çıplaklığını (1) 

Belleğimizi tazelemek, belleğimizi durmaksızın tazelemek, kapitalist sisteme, burjuvazinin ideologlarına atılmış tokatların en ağırıdır bence. Bir kez bir şeye tanıklık ettikten sonra bizleri daha zor kandırırlar çünkü, kandırmak için daha yaratıcı olmaları gerekmektedir artık. Filmleriyle, kitaplarıyla, bizlere dönmüş, zenginleşmiş, pes etmiş “eski solcuları” göstererek, bizleri yıldırmaya çalışanların oyunlarına gelmediğimizi haykırmanın zamanıdır artık; Fatsa’da kurulan güzelliğe, bu güzelliğin mimarı olan devrimcilere, halka borcumuzdur bu tokat. Bir rahibin söylediği gibi, “Palyoçalar değişti, ama sirk aynı sirk” demenin zamanıdır. Başımızdaki yöneticiler Kenan Evren olmuş, Tayip Erdoğan olmuş, Abdullah Gül olmuş ya da Süleyman Demirel olmuş, fark etmiyor, sirk gösterisine devam ediyor ve biz bu gösteriyi seyretmekten sıkıldık artık. Başka bir dünya mümkün şiarıyla hareket ederken, başka bir dünyanın bizlerin elleriyle şekilleneceği, üstüne titreyeceğimiz bir dağ çiçeği olacağını biliyoruz, saksılarda yetişemeyen dağ çiçeği olduğunu… Emeğimizi aşağılayan, emekçilerin kazanımlarını hor gören, kazanımlarımızı geri almaya çalışan yöneticilerin, demokrasi kisvesi altında, diktatörlüklerini sürdürdüklerini biliyoruz ve maskelerini düşürmemizin zamanıdır artık; güzel bir dünya düşünün, emekçilerin, halkın düşmanı olanların maskelerini düşürmenin zamanıdır artık. Sadece seçim öncesinde halkı hatırlayanların, yoksulluklarıyla mücadele edenlerin önüne sus payı olarak yedikleri etin artıklarını atanların, halkı kafa sayısı, oy kullanacak makineler olarak görenlerin maskelerini düşürmenin zamanıdır artık.  

İçimden boşalan, dizginleyemediğim bir öfkeyle yazıyorum bu satırları. Belki de dizginlenmemesi gereken bir öfkeyle. Çünkü öfkem hedefsiz değil. Öfkemin öznesi kapitalist sistem olarak karşımda. Öfkem demokrasi kisvesinde halkı sindirmeye çalışanlara, öfkem emeğimize küfür edenlere, öfkem emekçilerin yarattığı dünyanın keyfini sürenlere, öfkem yaratılan güzellikleri postallarıyla ezenlere, öfkem bizi yarınsız, ipotek altına alınmış yaşamlara mahkûm edenlere, öfkem yıllarca yan yana yaşamış komşuları birbirine düşürmek için elinden geleni ardına koymayanlara, öfkem beynimizi yıkayan işbirlikçi yazarlara, şairlere, yönetmenlere, sanatçı kisvesi altına saklanan umutsuzluk, bezginlik tacirlerine, öfkem bizi kapitalist sistemin alternatifsiz olduğuna inandırmaya çalışan ideologlara, öfkem devlet olmazsa birbirimizi boğazlayacağımıza inandırmak isteyenlere… 

Fatsa Gerçeği bir kez daha gösterdi, üretenin yönetmesinin egemenlerin çıkarlarına ters düştüğünü. Fatsa Gerçeği bir kez daha gösterdi, medyanın egemenlerin uşağı olarak, güzelliklere ağızları köpürerek saldırdığını. Köşe başlarını tutanların, neden, nasıl orada durabildiklerini yıllarca. Emeği ile varolan bizlerin, emekleriyle gurur duyarken, egemenlerin emeğimizle alay ettiğini. Fikri Sönmez’in terziliğiyle dalga geçenlerin ellerine bulaşan kanın hesabının sorulma zamanının geldiğini yeniden hatırlattı Fatsa Gerçeği belgeseli. Yaşadığımız coğrafyada, Kürt-Türk, Alevi-Sünni, Sağcı-Solcu karşıtlıkları bahane edilerek kan dökülürken; kan dökülmeyen, düğünlerde bile silaha sarılmayı kesen halka borcumuzu yeniden anımsattı Fatsa. Hapishaneler boşalırken, dönem itibariyle Fatsa’daki hapishanede sadece 13 kişi kaldığını hatırlatmak gerek, kimsenin burnunun bile kanamadığı Fatsa’nın, devlet eliyle okullarının, camilerinin bile işkence tezgâhlarından geçen insanlarla doldurulduğunu hatırlamanın zamanıdır. 12 Eylül provasının Fatsa’da yapıldığını, 12 Eylül’ün Fatsa’ya erken indiğini hatırlamanın zamanıdır. Çorum’da katliam olurken dönemin Başbakanı Süleyman Demirel’in “Çorum’u bırakın, Fatsa’ya bakın” diyerek, yaşatılacak kıyımın habercisi olmasını yeniden hatırlamalı. Halk şenlikleri düzenlenen 20.000 nüfuslu Fatsa’da 5.000 kişinin gözaltına alındığını, işkenceden geçirildiğini yeniden hatırlamalı. Nokta operasyonuyla, devletle yüzü maskeli faşistlerin kol kola, ev ev devrimcileri, devrimcilerle güzel, insani bir dünya kurmaya çalışan halkı gözaltına aldıklarını, öldürdüklerini yeniden hatırlamalı.  Karaborsaya geçit verilmeyen, fındık üreticilerinin borç köleliğinden kurtulmasının sağlandığı, kadınların kocalarından dayak yemesinin önlendiği küçük bir kasaba Fatsa. Erkeklerin kumar oynamayı bırakıp tiyatro oyunlarına katıldığı, okuyan, tartışan, irdeleyen, gülen insanların kasabası Fatsa. Belediye yönetiminde doğrudan demokrasinin uygulandığı, halk komiteleri aracılığıyla mahallelerde tespit edilen sorunlara birlikte çözüm üretildiği, sekiz ay gibi kısacık bir zaman diliminde yıllardır çözülmemiş, çözülmeyen sorunların birlikte çalışarak çözüldüğü küçücük bir kasaba. Bu küçük kasabada yapılan büyük, güzel işler bizlerin ellerinde bayrak olmayı, gerçekleştirenlerden alacağımız derslerle önümüzde keşfedilmeyi, pratiğimize katılmayı bekliyor Fatsa. Adalet Partili, sakallı, yaşlı bir adamın bile 28 ay hapis yatmasına neden olmuş Fatsa’da yaratılan pratik. İşkence yapan polisi bile insafa getiren bir süreç yaşanmış Fatsa’da, bu kadarı insana yapılmaz dedirten. Davasına ihanet eden bir itirafçının, birkaç yıl hapiste yatmamak için ihanet edenin, konuşması kulaklarımda. İçi boşalmış, belki de yaşadığı her gün pişman olan itirafçı, ihanet ettiği günü yaşamamış olmayı dileyerek yaşıyor, tabii buna yaşamak denilebilirse artık. Beyaz yemenili yaşlı bir teyzenin sesi kulağımda: Devrimciler kötü hiçbir şey yapmadı, bize onlardan hiçbir zarar gelmedi, diyen sesi. Fatsa şenliğinde çocuk korosunda şarkı söyleyen küçücük bir kız çocuğu 34 yaşında artık, hatırlıyor yapılan her şeyi, yarattıkları güzellikleri de, bu güzelliğin yok edilmesini de… Güzel bir dünyanın hâlâ kurulabileceğine inanan ağabeyler, ablalar -çoğu babam yaşında, ama umutlarını kaybetmemişler hâlâ- uzatıyorlar bana ellerini, hatırlamak zorundasın bizleri, hatırlamak zorundasın uzmanların dört-beş yıllık bir süreçte kaldırılabileceğini söyledikleri çamurun, yedi günde (4) kaldırıldığını, hatırlamak zorundasın öldürülen 51 devrimciyi, işkenceden geçirilmiş 5000 kişiyi, hatırlamak zorundasın güzel bir dünya kurmamızdan korkanları, hatırlamak zorundasın ve harekete geçmek zorundasın diyen sese nasıl tıkar kulağını insan olan? 

Bu yazıda, özellikle belgesele dair ayrıntılara değinmedim. Belgeseli edinmenizi, gerçeklikle yüzleşmenizi umarak. Kat edeceğimiz yol çok uzun, ama umudumuzu yitirmeden adımlarımızı sağlamca atmamız gerekiyor. Fatsa Geçeği, birçok açıdan ders çıkaracağımız bir deneyim olarak karşımızda, keşfedilmeyi bekliyor. “Fatsa’yla ilgili son söz, henüz söylenmemiştir. O sözü Fatsa’yı da aşan ve başka Fatsalar yaratacak olanlar söyleyecektir. Bu umudun hiçbir zaman tükenmemesi dileğiyle…” (5) 

Notlar: 

1. Can Yücel’in “Terzi Fikri İçin” şiiri. Maaile içinde, DK, İstanbul, 2006.

2. Yazı başlığı: Ahmed Arif’in “Akşam Erken İner Mahpusâneye” şiirinden esinlenerek. Hasretinden Prangalar Eskittim, Metis, İstanbul, 2008.

3. Alıntıyı Özgür Açılım’ın internet sitesinden yaptım. Unutturulanlar, belgeselini edinmek isteyenler www.ozguracilim.web.tr’den, www.unutturulanlar.web.tr’den, 0312 434 26 51/52 nolu telefondan,  Açılım Filmcilik Araştırma Belgeleme Filmcilik Limited Şirketi Sağlık-1 Sokak 17/13 Kızılay-Ankara adresinden bilgi alabilirler. DVD başına 15,00 YTL + 3,00 YTL Kargo ücretini, Garanti Bankası Ankara Maltepe Şubesi 000062990 25-4 No'lu Hesaba yatırıp, dekontu ulaşım bilgilerinizle birlikte 0312 434 26 32 nolu faksa göndermeniz yeterlidir. DVD en geç iki iş günü içinde elinize ulaşacaktır. Fatsa’yla  ilgili ilk elde bulduğum kitapların künyelerini vermek istiyorum. Pertev Aksakal, Fatsa Gerçeği, Penta. Ankara, 2007; Pertev Aksakal, Fatsa Devrimci Yol Savunması Bir Yerel Yönetim Deneyi, Penta, Ankara, 2007; Mahmud Memduh Uyan, Toplumsal Dalganın Kırılışı, Arayış, Ankara, 2004.

4. Alıntı, Dvd içindeki kitapçıktan. Belgeselde beş gün olarak geçiyor.

5. Alıntı, Dvd içindeki kitapçıktan.